Soru Sor
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Pisidia Bölgesi
Antik Pisidia bölgesi Anadolu’nun güneyinde, Göller Yöresi’nde yer alır. Bölge, güneybatıda Lykia, güneyde Pamphylia, doğuda İsaura, kuzeyde ise Frigya ile çevrilidir.
Tauros (Toros) Dağları'nın yüksek kitleleriyle kaplı olan bölgenin ortalama rakımı 1000 metreden fazladır. Genelde etrafı tepelerle çevrili düzlüklerde ya da kalker yükseltilerde yer alan göller (Eğridir, Beyşehir, Kovada, Burdur, Suğla, Ketsel, vb…) iklimini önemli ölçüde etkilemiş, bölgede zengin bir bitki örtüsü görülmesine sebep olmuştur.
Pisidia bölgesinin sınırları günümüzde tam olarak bilinmemektedir. Genelde antik bölgelerin kesin sınırları olmadığı, genelde bölgeler arasındaki kesimlerin gerek coğrafi, gerek etnik açıdan bir geçiş alanı niteliği taşıdığı söylenebilir. Fakat bunun yanı sıra Pisidia'nın şehirlerinin tam bir listesi de elimizde bulunmamaktadır. Çeşitli antik yazarlar tarafından verilen şehir listelerinde eksikliklere ya da çelişkilere rastlanabilmektedir.
Strabon, Hellenistik devir yazarlarından Artemidoros'un Selge, Sagalassos, Pednelissos, Adada, Tymbriada, Kremna, Pityassos, Amblada, Anabura, Sinda, Arrassos (Ariassos), Tarbassos ve Termessos'tan oluşan şehir listesini vermesinin yanı sıra Antiokheia kentinden Pisidia Antiokheia'sı olarak bahseder.
Zengin bitki örtüsü ve elverişli iklimi nedeniyle bölge çok eski çağlardan beri yerleşim görmüştür. Bölgedeki en eski yerleşim izleri alt sınırı M.Ö. 35000 yılına kadar giden Üst Paleolitik evreye aittir. Bölgede sıklıkla rastlanan mağaralar da Paleolitik yerleşmelerinin gelişmesinde faydalı olmuştur. Bu buluntulara Isparta yöresindeki Senirce-Bozanönü doğal kaya sığınaklarından Kapalıin Mağarası'nda rastlanmıştır.
Anadolu'da yaklaşık 12000-9000 yılları arasına tarihlendirilen Mezolitik Devir'e ait bölgedeki en önemli yerleşmelerden biri olan Baradız, Burdur gölünün kuzey-doğusunda yer alır. Bu devrin karakteristik özelliği olan mikrolit denilen minik taş aletlerin bölgede rastlanan örnekleri Anadolu Mezolitiği'ni yansıtan en önemli örneklerdendir.
Bölgedeki bilinen Kalkolitik ve Neolitik çağ yerleşmeleri; Hacılar, Kuruçay, Suberde, Erbaba, Kızılkaya, Çığırtkankaya, Dereköy, Yeniköy Höyük, Çukurkent, Beyşehir Höyük, Yılan Höyük, Alan Höyük, Kaşaklı Höyük, Seydişehir Höyük, Kanal Höyük, Eflatun Pınar, Toprak Tol, Burun Höyük'tür.
Hattuşaş'tan çıkarılan tabletlerde Arzava ülkeleri olarak adı geçen yerin Pisidia ve Pamphilia bölgelerini kapsadığı düşünülmektedir. Arzavalılar'ın XVII. yüzyıldan başlayarak Hitit İmparatorluğu'nun yıkıldığı XII. yüzyıl başlarına kadar bu büyük güce karşı koyabilmiş olmaları, tarih boyunca arazisinin sarp yapısından dolayı kolayca istila edilememiş olan Pisidia bölgesinde yaşadıklarından olsa gerektir. Bu bölgenin yapısı itibariyle ancak çete muharebeleri etkili oluyor, büyük ordular ve savaş arabaları engebeli arazi karşısında çaresiz kalıyordu. Arzavalılar çok büyük yenilgilerden sonra bile bir kaç yıl içinde toparlanıp Hititler'in başını ağrıtmaya devam ediyordu.
Tabletlerde adının bazen şehir, bazen ülke bazen de Arzava ülkeleri olarak geçmesinin nedeni Arzawa ülkeleri olarak adlandırılan konfederasyonda Arzava adında bir krallığın yer almasıdır. Konfederasyonu oluşturan diğer ülkeler ise Hapalla, Mira ve Kuvaliya, Seha Nehri Ülkesi ve Appavia, Viluşa, Zipaşla ve Hariati dağlık ülkeleridir. Hitit metinlerinde bu ülkelerin hepsinin kralları Arzava Kralı olarak anılır. Hitit arşivlerinde İmparatorluğun kuruluşundan itibaren Arzava'nın Hititler'e karşı düşmanca bir siyaset izlediği anlatılmaktadır. 1550-1530 yılları arasında hüküm sürmüş olan Ammunaş'ın Arzava ülkelerinde başlayan isyanı bastıramadığı için bir cinayete kurban gittiği bilinmektedir.
Yeni Hitit Devleti zamanında da (1440-1190) Arzava isyanları devam etti. Anadolu'da birliği sağlamak için bir çok savaş yapan kral III. Tuthaliaş'ın 1440-1380 yılları arasındaki saltanının son döneminde bağımsızlığın kazanan Arzava, Hitit topraklarındaki Tuwanuwa'ya (Tyana, Niğde) kadar ilerledi. II. Murşil (1339-1306) saltanatının üçüncü ve dördüncü yıllarında Arzava üzerine yürüdü ve Kral Uhhazitiş ve oğlu Piyama-İnaraş'ı ağır bir yenilgiye uğratarak bölgeyi tekrar Hititler'e bağladı.
Kuzeyde Kaşkalar, güneyde ise Arzavalılar'la olan uzun süreli ve yıpratıcı mücadeleler Hititler'i zayıf düşürmüştü. M.Ö. 1220 yılında başa geçen III.Arnuvandaş zamanında çıkan Arzava isyanları bastırılamaz hale gelmişti. Boğazköy (Hattuşaş) tabletlerinde hiç anılmamasından çok ani gerçekleştiği anlaşılan Ege Göçleri hem Hititler'in, hem de Arzavalar'ın sonunu getirdi. Bu yıkıcı göç dalgası hakkındaki bilgileri, göçü gerçekleştiren kavimleri “deniz kavimleri” olarak anan Mısırlılar'ın kayıtlarından ediniyoruz. XX. Sülale firavunlarından III. Ramses zamanında, M.Ö. 1194 yılında yazılmış olan bir stelde “...Hatti ülkelerinden hiçbirisi bunların saldırılarına dayanamadı. Kode (Kadeş), Karkamış, Arzava ve Alaşiya tahrip edildiler...” ifadeleri yazılıdır.
Arzava krallığından sonra bölgede hiçbir zaman bir Pisidia krallığı ya da konfederasyonu gibi tam bir siyasi birlik kurulmamış olması nedeniyle bölgenin ne idari yapısı, ne de bölge şehirleri hakkında kesin bir bilgimiz yoktur. Halkın tahkimatlı büyük şehirler ve onların etrafındaki bir çok küçük köyde yaşadığı ve sadece tehlikelerle karşılaşınca birlik oldukları düşünülmektedir.
Pisidia bölgesinin tarihi de Anadolu'nun bazı bölgelerinde olduğu gibi Pers hakimiyetinin ortalarına kadar oldukça belirsizdir. Hitit İmparatorluğu'na son veren Ege Göçleri sırasında Anadolu'ya geldiği düşünülen Frigler'in hakimiyet sahasının Pisidia'nın batı kesimine kadar ulaştığı anlaşılmaktadır. Herodotos'un eserinde anlatıldığına göre, M.Ö. 6. yüzyılın Halys'in batısındaki kavimlerden Lykia ve Kilikia dışındaki hepsi Lydia kralı Kroisos (Karun) tarafından yenilmiş ve toprakları ele geçirilmişti. Lydialılar'ın bölgeye hakim olduğuna dair bundan başka kanıt bulunmamaktadır.
Lydia devletinin M.Ö. 546 yılında Persler tarafından yıkılmasından sonraki Pers hakimiyetinin yaklaşık ilk yüz elli yılı içinde Pisidialılar'ın ismine hiç bir kayıtta rastlanmıyor olması bu halkın bu dönemde başka bir isimle anılıyor olması ihtimalini akla getirir. Pisidia şehirlerinden Termessos, Sinda ve Ariassos'un bazı kaynaklarda Milyas şehirleri olarak da geçmesi tarihin bir döneminde Pisidia'nın tamamının olmasa da güney-batı kesiminin bu isimle anıldığını düşündürür. Herodotos Pers hakimiyeti döneminde bu bölgenin durumu hakkında şunları yazar: “İonialılar, Asialı Magnesialılar, Aiolialılar, Karialılar, Lykialılar, Milyaslılar ve Pamphylialılar dört yüz gümüş talentlik vergilerini birlikte ödemekteydiler ve birinci satraplığı (nomos) meydana getiriyorlardı.
Pisidia'nın geri kalanı hakkında Herodotos'un kayıtlarında herhangi bir bilgiye rastlanmıyor olmasının nedeni yazarın tüm Pisidia'yı Milyas olarak tanımlıyor olmasından ya da bölge halkının Persler'e vergi vermiyor olmasından dolayı olabilir.
Pisidia adının geçtiği elimizdeki en eski kayıt M.Ö. 5. yüzyılda batı Anadolu satrabı Genç Kyros'un büyük kardeşi Pers kralı II. Artakserkses'e (M.Ö. 405-359) karşı yapacağı seferin hazırlıklarını anlatmaktadır. Xenophones'in yazdığına göre Kyros bu seferin gerçek amacını gizlemek için, Frigya'ya yağma akınları düzenleyen Pisidialılar'ı cezalandırma seferi düzenleyeceğini bildirmiştir. Bu ifadeden Frigler ve Lydialılar gibi Persler'in de bölgeyi tam olarak egemenlikleri altına alamadıkları anlaşılmaktadır. Pisidia'ya girmeden seferine kuzeyden devam eden Kyros'un M.Ö. 401 yılında Kunaksa'da Pers kralına yenilmesine rağmen bölgedeki Pers hakimiyeti sarsılmıştı.
M.Ö. 334 yılında Hellespontos'u geçerek Anadolu'ya ayak basan III.Aleksandros (Büyük İskender), Batı Anadolu'yu ele geçirip Lykia'da hakimiyetini kabul ettirdikten sonra kuzeye yönelip Milyas'a ulaştı. Arrhianos Milyas'ın alınışını şöyle anlatır: “... En şiddetli kış sırasında Milyas'a hücum etti. Burası Büyük Frigya'ya aitti, fakat şimdi Büyük Kral'ın bir emri üzerine Lykia vergi bölgesine katılmıştı...” Aleksandros, Pisidia'nın engebeli arazisini aşıp Frigya'ya giderse aynı zamanda burada yaşayanlara da bir gövde gösterisi yapmış olacağını düşünüyordu. Fakat Termessoslular tarafından kapatılmış olan Yenice Boğazı'nı alıp Termessos şehrini kuşatana kadar bir kaç gün kaybeden Aleksandros daha fazla zaman harcamamak için yoluna devam etti, fakat bu kuşatma sırasında Termessoslular'ın ezeli düşmanı Selgeliler'in ebedi bağlılığını kazandı. Pergeliler ve Selgeliler'in kılavuzluğuyla Sagalassos'a varan Alexandros, bu şehri savaşarak aldıktan sonra Arrhianos'un anlattığına göre diğer Pisidia şehirlerinin bir kısmını zorla, bir kısmını ise uzlaşma ile ele geçirdi. Arrhianos'un bu ifadesiyle Aleksandros'un yolu üzerindeki Pisidia şehirlerini kastettiği düşünülebilir. Bölgenin savaşcı ve özgürlüğüne düşkün halkı engebeli arazi nedeniyle hafif silahlar kullandığından, iyi tahkim edilmiş ve stratejik konumlu şehirlerine rağmen Aleksandros'un muhteşem Makedon falanksına karşı koyamamışlardır. Aleksandros M.Ö. 333 yılında Lykia ve Pamphylia satrabı tayin ettiği Nearkhos'a eyaletin tanzimi dışında Pamphylia ve Pisidia'da alınamamış olan yerlerin zaptı görevini de verdi, fakat bu görev yerine tam olarak getirilemedi.
Aleksandros'un ölümünden sonra M.Ö. 307'de Antigonos Monophtalmos'un yönetimine giren Pisidia, M.Ö. 301 yılında İpsos Savaşı'nda galip gelen Seleukoslar'a (Selefkiler) bağlandı. III. Antiokhos'u yenen Roma tarafından Apameia Barışı (M.Ö. 188) ile Bergama kralı II.Eumenes'e verildi. Augustus zamanında M.Ö. 25 yılında Roma'nın Galatia eyaletine dahil edildi ve bu dönemde bölgenin önemli şehirleri olan Antiokheia, Kremna, Olbasa ve Komama kolonileştirildi. Vespasianus döneminde M.S. 74 yılında Lykia ve Pamphylia ile birlikte yeniden örgütlendi. Roma uygarlığının bölgeyi etkisi altına alması başlangıçta çok yavaş olduysa da kentleşme II. yüzyılda hız kazandı ve bölge Roma yapılarıyla donandı. M.S. 297 yılında Diocletianus'un düzenlemesiyle bölge Lykia ile birlikte Diocesis Asiana adlı yönetsel bölüme katıldı. Bizans döneminde ise bölge, Thrakesion ve Anatolikon themalarına bağlandı.
Ariassos, İsinda, Minassos, Orbanassa, Pednelissos, Talbonda, Termessos gibi Anadolu'nun güneybatısında çok sık rastlanan -nd ve -ss son ekli şehir, dağ ve nehir adları henüz çözülememiş olan Pisidia dilinin Luvice ile olan akrabalığına işaret eder. Homeros'un İlliada'sı da dahil olmak üzere birçok antik metinde adı geçen Solymler'in Pisidialılar olduğu düşünülmektedir. Bütün halkların kökenlerini kendi mitolojilerine dayandıran Hellen geleneği, Pisidialılar'ın adının ataları olan Pisides adlı mitolojik karakterden geldiğini anlatır. Bu mite göre Pisides'in kızı Kaldene ile Zeus veya Ares'in evlenmesi sonucu Solymos ve Milye doğmuştur. Solymos ve Milye Tremil'in (Termil) soyundan gelen Kragos'la da akrabadır. Hellenler'in yarattığı bu mitler Pisidia'da yaşayan Milyas ve Solymoslular'ın Lykia'da yaşayan Termiller'le akraba olabileceğini düşündürür. Bu bölgelerde konuşulan Luvice izleri taşıyan diller de bu halkların ortak atalardan gelmiş olduklarına işaret eder. Aynı zamanda bölge halkları özgürlüklerine düşkün karakterleri açısından da birbirlerine benzemektedirler.
Antalya ilinin kuzeyindeki dağlık bölgeyi içeren eski Pisidya Bölgesi bugünkü Burdur ve Isparta ili topraklarını da kapsamaktadır. Pisidya'nın tarihte siyasal bir önemi olmadığından Eskiçağ tarihçileri bu bölgeden pek sık söz etmemişlerdir. Neolitik Çağ'da önemli bir kültür merkezi olduğu, Burdur Hacılar'da yapılan kazılar sonucu anlaşılan Pisidya Bölgesi'nin bundan önceki devirleri hakkında yeterli bilgi yoktur. Boğazköy tabletlerinden elde edilen bilgilerden İ.Ö. 3000 yıllarında bu bölgede Hititler'in Luviler adını verdikleri bir halk topluluğu yaşamaktaydı. Yine aynı yıllarda Pisidya'nın Hitit Devleti ile savaşan Arzava Konfederasyonluğu'nun merkezi olduğu tarihçilerce ileri sürülmektedir. Homeros, İliada Destanı'nda Pisidya'da oturan eski halkın Likyalılar'la komşu olan Solymler olduğundan söz eder. Pilinius ise Solymus'un Anadolu'da eski halk topluluklarından birinin kralının adı olduğunu ve bu bölgede yaşadıklarını yazar. Strabon'a göre de Termessos‘un bulunduğu yerdeki dağlara bu isim verilmişti. Termessos'ta halkın tapındığı Zeus Solmeios'un bir tapınağı ile kent evlerinden birinde yine “Kurucunun Evi” olarak bir tapınak daha vardır. Ancak daha sonraları Solymler olarak bir halktan hiç söz edilmemektedir.
Strabon tüm Pisidyalılar'ın yağmacılık ve soygunculukla geçindiklerini, özellikle güney Pamfilya ve Likya bölgelerine sürekli saldırılar yaptıklarını yazar. Pisidya İ.Ö. 6. yy'da Lidya Kralı Kroisos'un Anadolu'yu ele geçirmesi sırasında, bu bölgenin de onun egemenliği altına girdiği; ancak içişlerinde bağımsız kaldığı sanılıyor. İ.Ö. 547 yılında Persler tarafından ele geçirilen bölge, daha sonra Büyük İskender'in (İ.S. 334); onun ölümünden sonra da generallerinden Antigonos'un yönetimi altına girmiştir. Antigonos'un İ.Ö. 301'de İpsos Savaşı'nda yenilmesiyle bir süre Selevkoslar elinde kalan bölge, İ.Ö. 188'de Apameia Barış Antlaşması ile Bergamalılar'a geçti. Roma İmparatoru Octavianus Augustus, Pisidya'da Kremna, Olbasa, Komama ve Antiocheia gibi önemli sömürge kentleri kurdu. Daha sonra İ.S. 395'te Roma'nın ikiye ayrılmasıyla Bizans'ın bir bölgesi oldu.
lbasa, Komama ve Antiocheia gibi önemli sömürge kentleri kurdu. Daha sonra İ.S. 395'te Roma'nın ikiye ayrılmasıyla Bizans'ın bir bölgesi oldu.
Tarih: 2016-03-02 01:56:09 Kategori: Sözlük
Soru Tarat
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Pisidia Nedir
Antik Pisidia bölgesi Anadolu’nun güneyinde, Göller Yöresi’nde yer alır. Bölge, güneybatıda Lykia, güneyde Pamphylia, doğuda İsaura, kuzeyde ise Frigya ile çevrilidir.
Tauros (Toros) Dağları'nın yüksek kitleleriyle kaplı olan bölgenin ortalama rakımı 1000 metreden fazladır. Genelde etrafı tepelerle çevrili düzlüklerde ya da kalker yükseltilerde yer alan göller (Eğridir, Beyşehir, Kovada, Burdur, Suğla, Ketsel, vb…) iklimini önemli ölçüde etkilemiş, bölgede zengin bir bitki örtüsü görülmesine sebep olmuştur.
Pisidia bölgesinin sınırları günümüzde tam olarak bilinmemektedir. Genelde antik bölgelerin kesin sınırları olmadığı, genelde bölgeler arasındaki kesimlerin gerek coğrafi, gerek etnik açıdan bir geçiş alanı niteliği taşıdığı söylenebilir. Fakat bunun yanı sıra Pisidia'nın şehirlerinin tam bir listesi de elimizde bulunmamaktadır. Çeşitli antik yazarlar tarafından verilen şehir listelerinde eksikliklere ya da çelişkilere rastlanabilmektedir.
Strabon, Hellenistik devir yazarlarından Artemidoros'un Selge, Sagalassos, Pednelissos, Adada, Tymbriada, Kremna, Pityassos, Amblada, Anabura, Sinda, Arrassos (Ariassos), Tarbassos ve Termessos'tan oluşan şehir listesini vermesinin yanı sıra Antiokheia kentinden Pisidia Antiokheia'sı olarak bahseder.
Zengin bitki örtüsü ve elverişli iklimi nedeniyle bölge çok eski çağlardan beri yerleşim görmüştür. Bölgedeki en eski yerleşim izleri alt sınırı M.Ö. 35000 yılına kadar giden Üst Paleolitik evreye aittir. Bölgede sıklıkla rastlanan mağaralar da Paleolitik yerleşmelerinin gelişmesinde faydalı olmuştur. Bu buluntulara Isparta yöresindeki Senirce-Bozanönü doğal kaya sığınaklarından Kapalıin Mağarası'nda rastlanmıştır.
Anadolu'da yaklaşık 12000-9000 yılları arasına tarihlendirilen Mezolitik Devir'e ait bölgedeki en önemli yerleşmelerden biri olan Baradız, Burdur gölünün kuzey-doğusunda yer alır. Bu devrin karakteristik özelliği olan mikrolit denilen minik taş aletlerin bölgede rastlanan örnekleri Anadolu Mezolitiği'ni yansıtan en önemli örneklerdendir.
Bölgedeki bilinen Kalkolitik ve Neolitik çağ yerleşmeleri; Hacılar, Kuruçay, Suberde, Erbaba, Kızılkaya, Çığırtkankaya, Dereköy, Yeniköy Höyük, Çukurkent, Beyşehir Höyük, Yılan Höyük, Alan Höyük, Kaşaklı Höyük, Seydişehir Höyük, Kanal Höyük, Eflatun Pınar, Toprak Tol, Burun Höyük'tür.
Hattuşaş'tan çıkarılan tabletlerde Arzava ülkeleri olarak adı geçen yerin Pisidia ve Pamphilia bölgelerini kapsadığı düşünülmektedir. Arzavalılar'ın XVII. yüzyıldan başlayarak Hitit İmparatorluğu'nun yıkıldığı XII. yüzyıl başlarına kadar bu büyük güce karşı koyabilmiş olmaları, tarih boyunca arazisinin sarp yapısından dolayı kolayca istila edilememiş olan Pisidia bölgesinde yaşadıklarından olsa gerektir. Bu bölgenin yapısı itibariyle ancak çete muharebeleri etkili oluyor, büyük ordular ve savaş arabaları engebeli arazi karşısında çaresiz kalıyordu. Arzavalılar çok büyük yenilgilerden sonra bile bir kaç yıl içinde toparlanıp Hititler'in başını ağrıtmaya devam ediyordu.
Tabletlerde adının bazen şehir, bazen ülke bazen de Arzava ülkeleri olarak geçmesinin nedeni Arzawa ülkeleri olarak adlandırılan konfederasyonda Arzava adında bir krallığın yer almasıdır. Konfederasyonu oluşturan diğer ülkeler ise Hapalla, Mira ve Kuvaliya, Seha Nehri Ülkesi ve Appavia, Viluşa, Zipaşla ve Hariati dağlık ülkeleridir. Hitit metinlerinde bu ülkelerin hepsinin kralları Arzava Kralı olarak anılır. Hitit arşivlerinde İmparatorluğun kuruluşundan itibaren Arzava'nın Hititler'e karşı düşmanca bir siyaset izlediği anlatılmaktadır. 1550-1530 yılları arasında hüküm sürmüş olan Ammunaş'ın Arzava ülkelerinde başlayan isyanı bastıramadığı için bir cinayete kurban gittiği bilinmektedir.
Yeni Hitit Devleti zamanında da (1440-1190) Arzava isyanları devam etti. Anadolu'da birliği sağlamak için bir çok savaş yapan kral III. Tuthaliaş'ın 1440-1380 yılları arasındaki saltanının son döneminde bağımsızlığın kazanan Arzava, Hitit topraklarındaki Tuwanuwa'ya (Tyana, Niğde) kadar ilerledi. II. Murşil (1339-1306) saltanatının üçüncü ve dördüncü yıllarında Arzava üzerine yürüdü ve Kral Uhhazitiş ve oğlu Piyama-İnaraş'ı ağır bir yenilgiye uğratarak bölgeyi tekrar Hititler'e bağladı.
Kuzeyde Kaşkalar, güneyde ise Arzavalılar'la olan uzun süreli ve yıpratıcı mücadeleler Hititler'i zayıf düşürmüştü. M.Ö. 1220 yılında başa geçen III.Arnuvandaş zamanında çıkan Arzava isyanları bastırılamaz hale gelmişti. Boğazköy (Hattuşaş) tabletlerinde hiç anılmamasından çok ani gerçekleştiği anlaşılan Ege Göçleri hem Hititler'in, hem de Arzavalar'ın sonunu getirdi. Bu yıkıcı göç dalgası hakkındaki bilgileri, göçü gerçekleştiren kavimleri “deniz kavimleri” olarak anan Mısırlılar'ın kayıtlarından ediniyoruz. XX. Sülale firavunlarından III. Ramses zamanında, M.Ö. 1194 yılında yazılmış olan bir stelde “...Hatti ülkelerinden hiçbirisi bunların saldırılarına dayanamadı. Kode (Kadeş), Karkamış, Arzava ve Alaşiya tahrip edildiler...” ifadeleri yazılıdır.
Arzava krallığından sonra bölgede hiçbir zaman bir Pisidia krallığı ya da konfederasyonu gibi tam bir siyasi birlik kurulmamış olması nedeniyle bölgenin ne idari yapısı, ne de bölge şehirleri hakkında kesin bir bilgimiz yoktur. Halkın tahkimatlı büyük şehirler ve onların etrafındaki bir çok küçük köyde yaşadığı ve sadece tehlikelerle karşılaşınca birlik oldukları düşünülmektedir.
Pisidia bölgesinin tarihi de Anadolu'nun bazı bölgelerinde olduğu gibi Pers hakimiyetinin ortalarına kadar oldukça belirsizdir. Hitit İmparatorluğu'na son veren Ege Göçleri sırasında Anadolu'ya geldiği düşünülen Frigler'in hakimiyet sahasının Pisidia'nın batı kesimine kadar ulaştığı anlaşılmaktadır. Herodotos'un eserinde anlatıldığına göre, M.Ö. 6. yüzyılın Halys'in batısındaki kavimlerden Lykia ve Kilikia dışındaki hepsi Lydia kralı Kroisos (Karun) tarafından yenilmiş ve toprakları ele geçirilmişti. Lydialılar'ın bölgeye hakim olduğuna dair bundan başka kanıt bulunmamaktadır.
Lydia devletinin M.Ö. 546 yılında Persler tarafından yıkılmasından sonraki Pers hakimiyetinin yaklaşık ilk yüz elli yılı içinde Pisidialılar'ın ismine hiç bir kayıtta rastlanmıyor olması bu halkın bu dönemde başka bir isimle anılıyor olması ihtimalini akla getirir. Pisidia şehirlerinden Termessos, Sinda ve Ariassos'un bazı kaynaklarda Milyas şehirleri olarak da geçmesi tarihin bir döneminde Pisidia'nın tamamının olmasa da güney-batı kesiminin bu isimle anıldığını düşündürür. Herodotos Pers hakimiyeti döneminde bu bölgenin durumu hakkında şunları yazar: “İonialılar, Asialı Magnesialılar, Aiolialılar, Karialılar, Lykialılar, Milyaslılar ve Pamphylialılar dört yüz gümüş talentlik vergilerini birlikte ödemekteydiler ve birinci satraplığı (nomos) meydana getiriyorlardı.
Pisidia'nın geri kalanı hakkında Herodotos'un kayıtlarında herhangi bir bilgiye rastlanmıyor olmasının nedeni yazarın tüm Pisidia'yı Milyas olarak tanımlıyor olmasından ya da bölge halkının Persler'e vergi vermiyor olmasından dolayı olabilir.
Pisidia adının geçtiği elimizdeki en eski kayıt M.Ö. 5. yüzyılda batı Anadolu satrabı Genç Kyros'un büyük kardeşi Pers kralı II. Artakserkses'e (M.Ö. 405-359) karşı yapacağı seferin hazırlıklarını anlatmaktadır. Xenophones'in yazdığına göre Kyros bu seferin gerçek amacını gizlemek için, Frigya'ya yağma akınları düzenleyen Pisidialılar'ı cezalandırma seferi düzenleyeceğini bildirmiştir. Bu ifadeden Frigler ve Lydialılar gibi Persler'in de bölgeyi tam olarak egemenlikleri altına alamadıkları anlaşılmaktadır. Pisidia'ya girmeden seferine kuzeyden devam eden Kyros'un M.Ö. 401 yılında Kunaksa'da Pers kralına yenilmesine rağmen bölgedeki Pers hakimiyeti sarsılmıştı.
M.Ö. 334 yılında Hellespontos'u geçerek Anadolu'ya ayak basan III.Aleksandros (Büyük İskender), Batı Anadolu'yu ele geçirip Lykia'da hakimiyetini kabul ettirdikten sonra kuzeye yönelip Milyas'a ulaştı. Arrhianos Milyas'ın alınışını şöyle anlatır: “... En şiddetli kış sırasında Milyas'a hücum etti. Burası Büyük Frigya'ya aitti, fakat şimdi Büyük Kral'ın bir emri üzerine Lykia vergi bölgesine katılmıştı...” Aleksandros, Pisidia'nın engebeli arazisini aşıp Frigya'ya giderse aynı zamanda burada yaşayanlara da bir gövde gösterisi yapmış olacağını düşünüyordu. Fakat Termessoslular tarafından kapatılmış olan Yenice Boğazı'nı alıp Termessos şehrini kuşatana kadar bir kaç gün kaybeden Aleksandros daha fazla zaman harcamamak için yoluna devam etti, fakat bu kuşatma sırasında Termessoslular'ın ezeli düşmanı Selgeliler'in ebedi bağlılığını kazandı. Pergeliler ve Selgeliler'in kılavuzluğuyla Sagalassos'a varan Alexandros, bu şehri savaşarak aldıktan sonra Arrhianos'un anlattığına göre diğer Pisidia şehirlerinin bir kısmını zorla, bir kısmını ise uzlaşma ile ele geçirdi. Arrhianos'un bu ifadesiyle Aleksandros'un yolu üzerindeki Pisidia şehirlerini kastettiği düşünülebilir. Bölgenin savaşcı ve özgürlüğüne düşkün halkı engebeli arazi nedeniyle hafif silahlar kullandığından, iyi tahkim edilmiş ve stratejik konumlu şehirlerine rağmen Aleksandros'un muhteşem Makedon falanksına karşı koyamamışlardır. Aleksandros M.Ö. 333 yılında Lykia ve Pamphylia satrabı tayin ettiği Nearkhos'a eyaletin tanzimi dışında Pamphylia ve Pisidia'da alınamamış olan yerlerin zaptı görevini de verdi, fakat bu görev yerine tam olarak getirilemedi.
Aleksandros'un ölümünden sonra M.Ö. 307'de Antigonos Monophtalmos'un yönetimine giren Pisidia, M.Ö. 301 yılında İpsos Savaşı'nda galip gelen Seleukoslar'a (Selefkiler) bağlandı. III. Antiokhos'u yenen Roma tarafından Apameia Barışı (M.Ö. 188) ile Bergama kralı II.Eumenes'e verildi. Augustus zamanında M.Ö. 25 yılında Roma'nın Galatia eyaletine dahil edildi ve bu dönemde bölgenin önemli şehirleri olan Antiokheia, Kremna, Olbasa ve Komama kolonileştirildi. Vespasianus döneminde M.S. 74 yılında Lykia ve Pamphylia ile birlikte yeniden örgütlendi. Roma uygarlığının bölgeyi etkisi altına alması başlangıçta çok yavaş olduysa da kentleşme II. yüzyılda hız kazandı ve bölge Roma yapılarıyla donandı. M.S. 297 yılında Diocletianus'un düzenlemesiyle bölge Lykia ile birlikte Diocesis Asiana adlı yönetsel bölüme katıldı. Bizans döneminde ise bölge, Thrakesion ve Anatolikon themalarına bağlandı.
Ariassos, İsinda, Minassos, Orbanassa, Pednelissos, Talbonda, Termessos gibi Anadolu'nun güneybatısında çok sık rastlanan -nd ve -ss son ekli şehir, dağ ve nehir adları henüz çözülememiş olan Pisidia dilinin Luvice ile olan akrabalığına işaret eder. Homeros'un İlliada'sı da dahil olmak üzere birçok antik metinde adı geçen Solymler'in Pisidialılar olduğu düşünülmektedir. Bütün halkların kökenlerini kendi mitolojilerine dayandıran Hellen geleneği, Pisidialılar'ın adının ataları olan Pisides adlı mitolojik karakterden geldiğini anlatır. Bu mite göre Pisides'in kızı Kaldene ile Zeus veya Ares'in evlenmesi sonucu Solymos ve Milye doğmuştur. Solymos ve Milye Tremil'in (Termil) soyundan gelen Kragos'la da akrabadır. Hellenler'in yarattığı bu mitler Pisidia'da yaşayan Milyas ve Solymoslular'ın Lykia'da yaşayan Termiller'le akraba olabileceğini düşündürür. Bu bölgelerde konuşulan Luvice izleri taşıyan diller de bu halkların ortak atalardan gelmiş olduklarına işaret eder. Aynı zamanda bölge halkları özgürlüklerine düşkün karakterleri açısından da birbirlerine benzemektedirler.
Antalya ilinin kuzeyindeki dağlık bölgeyi içeren eski Pisidya Bölgesi bugünkü Burdur ve Isparta ili topraklarını da kapsamaktadır. Pisidya'nın tarihte siyasal bir önemi olmadığından Eskiçağ tarihçileri bu bölgeden pek sık söz etmemişlerdir. Neolitik Çağ'da önemli bir kültür merkezi olduğu, Burdur Hacılar'da yapılan kazılar sonucu anlaşılan Pisidya Bölgesi'nin bundan önceki devirleri hakkında yeterli bilgi yoktur. Boğazköy tabletlerinden elde edilen bilgilerden İ.Ö. 3000 yıllarında bu bölgede Hititler'in Luviler adını verdikleri bir halk topluluğu yaşamaktaydı. Yine aynı yıllarda Pisidya'nın Hitit Devleti ile savaşan Arzava Konfederasyonluğu'nun merkezi olduğu tarihçilerce ileri sürülmektedir. Homeros, İliada Destanı'nda Pisidya'da oturan eski halkın Likyalılar'la komşu olan Solymler olduğundan söz eder. Pilinius ise Solymus'un Anadolu'da eski halk topluluklarından birinin kralının adı olduğunu ve bu bölgede yaşadıklarını yazar. Strabon'a göre de Termessos‘un bulunduğu yerdeki dağlara bu isim verilmişti. Termessos'ta halkın tapındığı Zeus Solmeios'un bir tapınağı ile kent evlerinden birinde yine “Kurucunun Evi” olarak bir tapınak daha vardır. Ancak daha sonraları Solymler olarak bir halktan hiç söz edilmemektedir.
Strabon tüm Pisidyalılar'ın yağmacılık ve soygunculukla geçindiklerini, özellikle güney Pamfilya ve Likya bölgelerine sürekli saldırılar yaptıklarını yazar. Pisidya İ.Ö. 6. yy'da Lidya Kralı Kroisos'un Anadolu'yu ele geçirmesi sırasında, bu bölgenin de onun egemenliği altına girdiği; ancak içişlerinde bağımsız kaldığı sanılıyor. İ.Ö. 547 yılında Persler tarafından ele geçirilen bölge, daha sonra Büyük İskender'in (İ.S. 334); onun ölümünden sonra da generallerinden Antigonos'un yönetimi altına girmiştir. Antigonos'un İ.Ö. 301'de İpsos Savaşı'nda yenilmesiyle bir süre Selevkoslar elinde kalan bölge, İ.Ö. 188'de Apameia Barış Antlaşması ile Bergamalılar'a geçti. Roma İmparatoru Octavianus Augustus, Pisidya'da Kremna, Olbasa, Komama ve Antiocheia gibi önemli sömürge kentleri kurdu. Daha sonra İ.S. 395'te Roma'nın ikiye ayrılmasıyla Bizans'ın bir bölgesi oldu.
lbasa, Komama ve Antiocheia gibi önemli sömürge kentleri kurdu. Daha sonra İ.S. 395'te Roma'nın ikiye ayrılmasıyla Bizans'ın bir bölgesi oldu.
Tarih: 2016-03-02 01:56:09 Kategori: Sözlük
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Yorum Yapx